Σύντομη ιστορία του Τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας

Από συστάσεώς τους, στα ελληνικά πανεπιστήμια ΕΚΠΑ και ΑΠΘ δεν υπήρχε Σχολή Ξένων Γλωσσών και Φιλολογιών, ούτε οι αντίστοιχες Έδρες. Την ευθύνη της αγγλόφωνης εκπαίδευσης είχε αναλάβει τότε το Βρετανικό Συμβούλιο. Κατά διαστήματα, διόριζε κάποιον άγγλο Καθηγητή, το διδακτικό έργο του οποίου συνεπικουρούσαν ως Βοηθοί πρώην πτυχιούχοι. Οι Έδρες Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας ιδρύθηκαν για πρώτη φορά με το Νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ που ψηφίστηκε στα χρόνια της μεταπολίτευσης.

Το 1980 προκηρύχτηκε από τη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ η Έδρα Αγγλικής Φιλολογίας. Προϋπόθεση για την εκλογή ήταν η κατοχή Διδακτορικού Διπλώματος και δημοσιεύσεις. Τα χρόνια εκείνα, εγώ ζούσα και δίδασκα στη ‘δεύτερη πατρίδα μου’, στο Cambridge, στην Αγγλία. Δεν είχα σκοπό να επιστρέψω στην γενέτειρά μου ως τη στιγμή εκείνη που χτύπησε το τηλέφωνό μου και άκουσα τη φωνή του παιδικού μου φίλου και καθηγητή της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Γιώργου Σαββίδη: «Τζίνα, η Σχολή θα προκηρύξει την Έδρα Αγγλικής Λογοτεχνίας, έλα, γύρνα, σε χρειαζόμαστε!».

Πράγματι, αντιμετώπισα ένα τρομερό δίλημμα: To go or not to go? That was the question! Μετά σκέφτηκα: τη δουλειά που κάνω εδώ μπορούν να την κάνουν ισάξια, αν όχι καλλίτερα, πολλοί, τα προσόντα, ωστόσο, που απαιτούνται για την εκλογή στο ΑΠΘ ίσως είμαι η μόνη που τα διαθέτει. Έτσι, ο κύβος ερρίφθη, εκλέχτηκα στην Έδρα και μετακόμισα στη Νύφη του Βορρά, την ωραία μας Θεσσαλονίκη. Ο θεσμός της Έδρας συνεπαγόταν την εξής ιεραρχία: Καθηγητής, Επιμελητής, Βοηθοί. Είχα την ανέλπιστη τύχη να ζει στη Θεσσαλονίκη η Κάριν Μπόκλουντ-Λαγοπούλου, η οποία διορίστηκε πάραυτα ως Επιμελήτρια της Έδρας, με βοηθούς τις Λίτσα Τραγιαννούδη και Ιωάννα Δαλαβέρα.

Στο σημείο αυτό, θα ήθελα, πολύ σύντομα, να προβώ σε ορισμένες παρατηρήσεις σχετικά με το θεσμό της Σχολής: αν και οι περισσότεροι καθηγητές μας καλοδέχτηκαν, υπήρχαν ορισμένοι οι οποίοι επέμεναν να μας αποκαλούν «Ινστιτούτα Καλλονής»! Μια μέρα έγινα έξαλλη και τους έθεσα το ερώτημα: «Θεωρείτε κύριοι συνάδελφοι πως οι συγγραφείς Σαίξπηρ και Ντίκενς κατατάσσονται σε ινστιτούτα καλλονής;» Ρώτησα. Μόκο! Η δεύτερη παρατήρηση έχει να κάνει με το εξής παράδοξο: για την εκλογή κάποιου ή κάποιας σε μια Έδρα, ή την απονομή του τίτλου υφηγεσίας, καλούμασταν να ψηφίσουμε με βάση την Εισήγηση αρνητικά ή θετικά, ανεξαρτήτως αν είχαμε ή δεν είχαμε γνώσεις σχετικές με το γνωστικό αντικείμενο του υποψηφίου: π.χ., Αρχαιολογία, Ψυχολογία, Λατινικά! Με άλλα λόγια, ο Καθηγητής διόριζε όποιον ήθελε!

Ένα άλλο πρόβλημα ήταν το θέμα των βιβλιοθηκών. Ό,τι βιβλία παραγγέλνονταν, πήγαιναν αμέσως στη βιβλιοθήκη του γραφείου των καθηγητών και ουδείς άλλος είχε πρόσβαση σε αυτά! Στις Βιβλιοθήκες δεν υπήρχε κανένα από τα καθιερωμένα συστήματα και τη δουλειά του βιβλιοθηκάριου εκτελούσαν οι βοηθοί των Εδρών! Αυτά όλα άλλαξαν ριζικά και το τμήμα μας εδραιώθηκε ως ένα από τα ισότιμα της Ευρώπης με το Νόμο 1268/82. Το μόνο μας πρόβλημα ήταν ότι με εξαίρεση την Κάριν Λαγοπούλου και την Κάτια Γεωργουδάκη που είχαν διδακτορικά, δεν υπήρχαν άλλοι υποψήφιοι που να ικανοποιούν τις προϋποθέσεις για εκλογή σε θέση ΔΕΠ: Διδακτορικό και μια ή δυο δημοσιεύσεις.

Νομίζω, πως δεν έχω δουλέψει τόσο σκληρά στη ζωή μου όσο εκείνη την εποχή. Ήμουν ταυτόχρονα Πρόεδρος του Τμήματος, Διευθύντρια του Τομέα και εκπρόσωπος στη Σύγκλητο. Δίδασκα 11 ώρες κάθε μέρα προκειμένου οι νεότερες συνάδελφοι να μεταβούν στην Αγγλία για την απόκτηση Διδακτορικού Διπλώματος. Άξιζε τον κόπο! Ο Τομέας Αγγλικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού άνοιξε νέα μονοπάτια για όλη τη Σχολή στην έρευνα: Θεωρία της Λογοτεχνίας, φεμινιστικές σπουδές, Μαρξιστική και κοινωνιολογική ανάλυση κειμένων, Δομισμός, Μεταδομισμός, και άλλες προσεγγίσεις που ανανέωναν τον λογοτεχνικό κανόνα. Η Βιβλιοθήκη μας έγινε πρότυπο. Αποκτήσαμε Βιβλιοθηκονόμο, – την Φωτεινή μας, και εφαρμόσαμε το σύστημα Library of Congress. Οι συνάδελφοι όλων των άλλων τμημάτων της Σχολής, ερχόντουσαν στο δικό μας Σπουδαστήριο προκειμένου να ενημερωθούν.

Το ερευνητικό έργο μελών του Τομέα μας δημοσιευόταν στα εγκυρότερα αγγλόφωνα περιοδικά, σε τόμους Συνεδρίων, καθώς και σε αγγλόφωνους εκδοτικούς οίκους. Δεν ήταν, λοιπόν, τυχαίο, πως ο Τομέας Αγγλικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού είχε αξιολογηθεί από την ESSE ως ένας από τους καλύτερους της Ευρώπης. Δυστυχώς, η υποβάθμιση του Δημόσιου Πανεπιστημίου στις μέρες μας γυρίζει το χρόνο πίσω. Ένας νέος αγώνας αρχίζει.

Τζίνα Πολίτη, Ομότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ
7 Μαρτίου 2022