48 χρόνια με το Αγγλικό Τμήμα

«Κρίμα τους βαθμούς και την πρωτιά σου» αναφώνησαν απογοητευμένοι οι καθηγητές της έκτης τάξης του Τρίτου Γυμνασίου Θηλέων Θεσσαλονίκης όταν η αριστούχος μαθήτρια Αικατερίνη Δούκα τους ανακοίνωσε το 1959 ότι θα έδινε εισαγωγικές εξετάσεις μόνο για το Αγγλικό Τμήμα του Ινστιτούτου Ξένων Γλωσσών και Φιλολογιών της Φιλοσοφικής Σχολής, και όχι για το φημισμένο Τμήμα Φιλολογίας, όπως όλοι περίμεναν. Ακόμα και τώρα αναρωτιέμαι, μετά από σχεδόν πενήντα χρόνια – μισό αιώνα – που πέρασα «αγκαλιά» με το Αγγλικό Τμήμα (1959-2007) ως φοιτήτρια και ως καθηγήτρια, τι ήταν εκείνο που στην ηλικία των 18 χρονών με έκανε να το επιλέξω καταρχήν ως επιστήμη και μετά ως επάγγελμα – λειτούργημα καλύτερα – με τόση βεβαιότητα κι αποφασιστικότητα. Στις 4 Ιουλίου 1959 έγραφα στο ημερολόγιό μου: «Μου είπαν πως στο Αγγλικό Ινστιτούτο που σκοπεύω να πάω αντί Ιστορία θα δώσω Λατινικά, κι αυτό μ’ έβαλε σε μεγάλες σκέψεις. Πάντως σήμερα αποφάσισα πως θα μπω στο Πανεπιστήμιο ακόμα κι αν πρέπει να δώσω Κινέζικα. Δεν θέλω ν’ απογοητεύομαι από τώρα. Φυσικά η Ιστορία μ’ αρέσει πιο πολύ από τα Λατινικά αλλά τι να κάνω». Αχνοθυμάμαι τα συναισθήματα που με έλκυαν προς το «άγνωστο»: το να μπω σε ένα καινούριο τμήμα μόλις εννέα ετών, το να σπουδάσω μια ξένη γλώσσα, λογοτεχνία και πολιτισμό, το να έχω την ευκαιρία να ταξιδέψω, το να βρω ίσως μια καλύτερη επαγγελματική αποκατάσταση. Έξι μήνες αργότερα, στις 26 Ιανουαρίου 1960, ξανάγραφα στο ημερολόγιο: «Έχω αλλάξει κάπως από τότε που μπήκα στο πανεπιστήμιο. Μ’ αρέσει η φοιτητική ζωή. Μ’ αρέσει γιατί νιώθω αρκετά ελεύθερη, μπορώ να πηγαίνω όποτε θέλω και να διαβάζω ό,τι θέλω, τέλος πάντων να μην εργάζομαι κατά παραγγελία. Κι ο Κακριδής είναι ο αγαπημένος μου καθηγητής».

Έχοντας όμως ήδη επιλέξει ένα ξενόγλωσσο τμήμα, αναδύθηκε μέσα μου πάρα πολύ έντονα η ανάγκη, κυρίως στις μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές μου, να αναζητήσω τις ρίζες μου στην ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία για να «παντρέψω» τις δυο αγάπες μου, πράγμα που αποτυπώθηκε και στο γνωστικό αντικείμενό μου – αυτό της «Αγγλικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας». Κυρίως δίδαξα μαθήματα σχετικά με τη Ρομαντική ποίηση και θεωρία, όπως και ποιήτριες αγγλόφωνες και ελληνίδες, τόσο του 19^ου όσο και του 20^ου αιώνα. Στον αγγλικό Ρομαντισμό επικεντρώθηκε και το μεταπτυχιακό μου μάθημα με τον παράξενο τίτλο «English Bards, Continental Philosophers, and American Reviewers: Romantic Poetry and Poetics in the Light (or Darkness) of Hermeneutics/Deconstruction» που ξεκίνησε το 1995.

Ως Πρόεδρος του Tμήματος Aγγλικής (1996-2000) είχα τη χαρά της συμμετοχής στις ορκωμοσίες των αποφοίτων, όπου έκλεινα το χαιρετισμό μου στα κορίτσια και τα αγόρια που γέμιζαν με χαμόγελα την Αίθουσα Τελετών, κάνοντας ένα «τελευταίο μάθημα στην ποίηση», όπως το αποκαλούσα, και διαλέγοντας στίχους με μηνύματα αισιοδοξίας και ελπίδας, από τις αγαπημένες μου ελληνίδες ποιήτριες, όπως της Μαρίας Λαϊνά «Σε τόπο ξερό / απλώνω τον κήπο μου / έως ότου γεμίσει το στόμα μου γέλιο», ή της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ «οι πάγοι λιώνουν στον καύσωνα της φαντασίας / και βρέχει στη ζωή μου πρασινάδα».

Ως Kοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής (2000-2003) και Aντιπρύτανις του ΑΠΘ (2003-2006) είχα τη δυνατότητα, μέσα από την ευρύτερη εικόνα της ανώτατης εκπαίδευσης και της ακαδημαϊκής κοινότητας, να καταλάβω καλύτερα το ρόλο του Τμήματος Αγγλικής προς ένα διαπολιτισμικό διάλογο, μια αμοιβαία αλληλλοδιείσδυση και αντιπαράθεση πολιτισμών που αναδεικνύει ότι η επικοινωνία με το «ξένο-γλωσσο» είναι ταυτόχρονα και έντονη αυτογνωσία, μέσα από την αντανάκλαση της μιας κουλτούρας στον καθρέφτη της άλλης, με δεδομένο ότι μια «άλλη» γλώσσα διαμορφώνει μια διαφορετική αντίληψη του κόσμου, επειδή «βλέπουμε όπως μιλάμε» και όχι το αντίθετο. Προσπαθώντας να κρατήσει τις ευαίσθητες ισορροπίες ανάμεσα στις πρακτικές ανάγκες της επαγγελματικής κατάρτισης και της ουσιαστικής μόρφωσης, το Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας επιδιώκει μια προσέγγιση της εκπαίδευσης με στόχο να ενθαρρύνει την ανάπτυξη του κριτικού πνεύματος σε όλα τα επίπεδα, την καλλιέργεια του νου και της ελεύθερης αναζήτησης, που αποτελούν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ανθρωπιστικών σπουδών. Kαι πάνω απ’ όλα, να διαπλάσει νέους και νέες που όχι μόνο θα είναι γνώστες της νέας τεχνολογίας αλλά θα έχουν και την απαραίτητη πολιτισμική, ιστορική και λογοτεχνική παιδεία ώστε να είναι ικανοί/ές να διαχειριστούν την πολυπλοκότητα της πληροφόρησης αποτελεσματικά και να ερμηνεύσουν τα σύνθετα δεδομένα της για την καλύτερη κατανόηση του κόσμου και του εαυτού τους μέσα σ’ αυτόν. Στόχος είναι η επίτευξη μιας δυναμικής ισορροπίας ανάμεσα στη διασφάλιση της παιδείας ως κοινωνικού αγαθού και στην παροχή των επαγγελματικών δεξιοτήτων που απαιτούνται σε ένα ολοένα και πιο απαιτητικό περιβάλλον, διατηρώντας το μέτρο ανάμεσα στην πρακτικότητα και τη φαντασία, τη σκέψη και το συναίσθημα, το λόγο και το πάθος – MOYΣAIΣ XAPIΣI ΘYE – όπως έχει αποτυπωθεί στο αέτωμα του παραδοσιακού κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής.