Ομάδα εργασίας

Συντονισμός

Κώστας Κανάκης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, c.canakis@sa.aegean.gr

Το Γλωσσικό Τοπίο (ΓΤ) είναι ο κλάδος της κοινωνιοπραγματολογίας που έχει ως αντικείμενό του τη μελέτη της γραπτής γλώσσας στο δημόσιο χώρο. Παρότι το “πρώτο κύμα” έρευνας του ΓΤ συνδέθηκε με την κατ’ εξοχήν ποσοτική μελέτη της διγλωσσίας και της πολυγλωσσίας σε συγκεκριμένες κοινότητες, εστιάζοντας ιδιαίτερα στη γλωσσική ποικιλότητα και την εθνογλωσσική βιωσιμότητα, υπήρξε σταδιακά σαφής στροφή σε περισσότερο πειραματικές προσεγγίσεις και στη συμβολική σημασία των γραπτών μηνυμάτων σε σχέση με τους ευρύτερους λόγους που παράγονται και αναπαράγονται σε μία κοινότητα και αφορούν τοπικές ιεραρχίες. Αυτό το λεγόμενο «δεύτερο κύμα» του ΓΤ μελετά το δυναμικό σημειωτικό (και μόνο το στενά γλωσσικό) τοπίο, με ποιοτικές μεθόδους και βασικό εργαλείο την εθνογραφική ανάλυση, ενώ εμφορείται από την έννοια της υπερποικιλότητας που θεωρείται πλέον ότι περιγράφει καταλληλότερα το βαθμό της παρατηρούμενης γλωσσικής ποικιλότητας στον παγκοσμιοποιημένo, ονλάιν κόσμο της κοινωνίας της πληροφορίας. Παράλληλα, η έρευνα στρέφεται επίσης στη μελέτη του σημειωτικού τοπίου μέσω αφηγημάτων της ενσώματα βιωμένης εμπειρίας των δρώντων υποκειμένων και το ρόλο της επιτελεστικότητας του σώματος στη διαδικασία ανασημασιοδότησης του χώρου. Σε αντίθεση με το «πρώτο κύμα», όπου κυριάρχησαν οι δοκιμασμένες ποσοτικές μέθοδοι της παραδοσιακής κοινωνιολογίας της γλώσσας, το «δεύτερο κύμα» εκκινεί από την υπερποικιλότητα ως διαπιστώσιμο γεγονός και προϋποθέτει εθνογραφική προσέγγιση του λόγου που παράγεται στο δημόσιο χώρο και τον ανασημασιοδοτεί. Κάποιοι μάλιστα περιγράφουν την τρέχουσα έρευνα ως δείγμα ενός “τρίτου κύματος”, το οποίο χρησιμοποιεί μεικτή μεθοδολογία καθώς και προσεγγίσεις τριγωνισμού, ενώ έρχονται πλέον στο προσκήνιο οι άνθρωποι, τονίζεται η διαδικασία παραγωγής των σημείων και η πολυτροπικότητά τους δεν περιορίζεται αποκλειστικά στην όραση.   

Δεδομένου ότι η έρευνα του ΓΤ είναι ακόμη πολύ περιορισμένη στην Ελλάδα και την Κύπρο (νοούμενους ως βασικούς πόλους του μη διασπορικού ελληνόφωνου χώρου), αυτή η ομάδα εργασίας στοχεύει στη συνάντηση και ανταλλαγή απόψεων μεταξύ ερευνητριών/ών, τη χαρτογράφηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας στα (ή για τα) ελληνικά καθώς και την προσπάθεια συγκρότησης ευρύτερων ομάδων εργασίας με συναφές ερευνητικό/α αντικείμενο/α στο άμεσο μέλλον. Ιδανικά, από αυτή τη συνάντηση θα προκύψουν προτάσεις για συνέργειες σε μελλοντικά επιστημονικά έργα ή/και συγκρότηση επιμέρους ομάδων εργασίας (π.χ., «παρατηρητηρίων του ΓΤ») σε συγκεκριμένες περιοχές της Ελλάδας, της Κύπρου και του ευρύτερου βαλκανικού χώρου.